Willa Oberländera

Willa stoi przy ulicy niosącej imię urodzonego w Úpicach wybitnego archeologa dr Antonína Hejny. Dom należał pierwotnie w latach 1867–1876 do rodziny úpickich fabrykantów. Później funkcjonował w nim pierwszy urząd telegraficzny. W 1922 architekt profesor Heinrich Fanta z Brna wykonał dla fabrykanta F. M. Oberländera projekt przebudowy obiektu. W tej formie budynek zachował się do dziś. 

Willa stanowi ważne świadectwo zabudowy i rozkwitu przemysłowego miasta Úpice w pierwszych trzydziestu latach XX wieku. Jest charakterystycznym przykładem okazałej przebudowy pierwotnie klasycystycznego domu, przy czym życzeniem architekta nie było pragnienie znalezienia się wśród awangardy nowoczesnej architektury, ale przede wszystkim nadanie obiektowi wyrazu solidnej, okazałej, a przy tym tradycjonalistycznej budowli. 

Syn F. M. Oberländera, Filip (1875–1911), był zapalonym myśliwym i podróżnikiem. Zmarł w Sudanie polując na bawołu. O swoich wyprawach wydał książkę „Jagdfahrten in Nordamerica”. W latach trzydziestych XX wieku w willi przebywała aktorka filmowa Adina Mandlová, która była kochanką Maxa Oberländera. W swoich pamiętnikach wspomina luksusowe wyposażenie, kolekcje sztuki, meble i życie w Úpicach.     

Jakub Oberländer przybył z Náchodu. Początkowo pracował zatrudniając chałupników. Miał wynajęty sklepik w úpickim ratuszu i zlecał pracę ponad 400 chałupniczym tkaczom. Wiosną 1851 roku Jakub Oberländer, jego zięć Leopold Abeles, również zatrudniający chałupników Filip Morawetz z Úpic i Markus Schwab z Pragi zakupili działki z rozparcelowanego sychrovskiego dworu i rozpoczęli budowę mechanicznej przędzalni lnu. Przędzalnia, mająca status Cesarsko-Królewskiej Uprzywilejowanej Úpickiej Przędzalni Lnu, rozpoczęła działalność w 1853 roku. W 1855 roku spłonęła, ale wkrótce została odbudowana. W fabryce pracowało  6 000 wrzecion. Od początku jej istnienia właściciele współpracowali z angielskim ekspertem Richardem Earle z Leeds. Kiedy na początku lat osiemdziesiątych zdecydowali się na przędzenie juty, znów pozyskali specjalistę – tym razem Szkota Johna Cliffa. Zainstalowali też szkockie maszyny do juty. Oba rody Morawetzów i Oberländerów w drugiej połowie XIX wieku założyły jeszcze łącznie sześć dobrze działających przedsiębiorstw. Trzy powstały przez połączenie kapitałów obu rodzin, dwa posiadali Morawetzowie, jedno należało do Oberländerów. Później, w 1905 roku, prawdopodobnie w wyniku sporów oba rody rozdzieliły się. W 1888 roku J. Oberländer przekazał przedsiębiorstwo swojemu starszemu synowi Friedrichowi (1859–1926). Pozyskał on jeszcze magiel w Zálesí, a w 1890 roku założył nową fabrykę.

Mechaniczna tkalnia i wykańczalnia towarów lnianych i bawełnianych Oberländera

Właścicielem był Friedrich Oberländer, miał 300 krosien. W czasie drugiej wojny światowej zakłady miały niemieckiego zarządcę. Po 1945 roku zostały znacjonalizowane, po 1946 roku jako ČLTZ, Úpolen 01, Texlen 21, dziś spółka Železářství Melichar.

Informacje techniczne:

Wolnostojący obiekt o dwu kondygnacjach z półpiętrem ma dziewięcioosiową elewację od ulicy, w niej symetrycznie względem osi umiejscowione wejście do obiektu z kutymi drzwiami i bogatym portalem z bocznymi pilastrami i głowicami. Okna na parterze dwuskrzydłowe ze ślemionami, opatrzone nadokiennym gzymsem. Na narożach obiektu znajdziemy boniowanie pasowe. Na piętrze takie same okna, jak na parterze, tym razem z gzymsem podokiennym. Ich wysokość na parterze i na piętrze ujednolicona jest przez obramienia. Półpiętro od piętra oddziel gzyms pasowy, na półpiętrze w osiach okiennych znajdują się dodatkowo okrągłe okienka z płaskim obramieniem w tynku. Gzyms kordonowy ma podwójne ząbkowanie. Dom ma z boku balkon oparty na kolumnach z kutą balustradą. Elewacja wykonana jest z twardego tynku. Dach czterospadowy o bardzo niskim nachyleniu połaci. Zachowało się kompletne wyposażenie wnętrz, piękna jest klatka schodowa wraz z obłożeniem ścian korytarzy i pracowni, tak samo łazienka wraz z wyposażeniem. Można podziwiać wszelkie autentyczne elementy stolarki, z których niektóre pamiętają czasy oryginalnej, klasycystycznej formy obiektu.