„Idzie swoją drogą kulawy wędrowiec. A więc najpierw pozdrowienie i pytanie, które zadaje się wszystkim drogom i wszystkim wędrowcom. Skąd i dokąd? Stąd i stąd, tam i tam. Z  miejsca nieokreślonego do miejsca jeszcze mniej konkretnego. Prawdę mówiąc, znikąd donikąd. Raczej jest to ciągłe trwanie, napięcie w czasie, tylko stan. Przychodzę ze swojego narodzenia… a dokąd i po co? Choćby po to, żeby żyć, żebym mógł być mną. Wszak nikt nie wie, kim jest i skąd idzie? Tego nie wiem i nie wiem dokąd.”

Josef Čapek – Rodzinne strony

Pierwotnie cmentarz w Úpicach znajdował się wokół kościoła przy rynku. Kiedy w 1625 roku w trakcie wielkiego pożaru spłonął kościół i dzwonnica, a do tego jeszcze 17 domów w sąsiedztwie, założono nowy cmentarz w parku koło rynku. Z powodu jego przepełnienia w 1887 roku poświęcono kolejny, do dziś funkcjonujący cmentarz na parceli p. Freiberta. Początkowo pośrodku miał stać wielki krzyż, na jego miejscu jednak wybudowano neoromańską kaplicę św. Ludmiły. W dolnej części cmentarza po lewej stronie stoi dawny domek grabarza i kostnica.

Zasłużeni mieszkańcy Úpic pochowani na tym cmentarzu:

Dr Ant. Teuchmann (úpicki starosta i lekarz) ur. 23 lipca 1815 r. w Úpicach, zm. 12 kwietnia 1890 r.

Emanuel Červený (zarządca i skarbnik Miejskiej Kasy Pożyczkowej) ur. 10 stycznia 1847 v Úpicach, zm. 21 grudnia 1914 r.

Juliána Winterová Mezerová (malarka) ur. 28 lutego 1893 r. w Úpicach, zm. 2 maja 1980 r.

Dr Richard Sacher (prawnik, polityk) ur. 1. 9. 1942 r. w Úpicach, zm. 27 lutego 2014 r.

Ks. Eduard Pelhřimovský z Greifenfelsu ur. 23 września 1829 r. w Zruču nad Sázavou, zm. 13 września 1889 r.

Ks. Jan Abendroth ur. 11. 5. 1892 r. w Lipníku nad Bečvou, zm. 28.4.1970 r.

Dr Karel Rudolf  (c.k. notariusz) ur. 5 października 1852 r., zm. 6 sierpnia 1907 r.

Dr Radko Kejzlar (pisarz) ur. 29 marca 1930 r. w Úpicach, zm. 26 lutego 2012 r.

Josef Silvar (pilot wojskowy) ur. 19 września 1894 r. w Úpicach, zm. 21 grudnia 1916 r.

Żydzi na cmentarzu

„Dnia dzisiejszego nie zrozumie ten, kto nie zna dnia wczorajszego.” 

Zaraz po przekroczeniu cmentarnej bramy skręćmy w prawo i chodźmy powoli ścieżką. Zwróćmy uwagę na okazałe grobowce z niemieckimi nazwiskami. W większości z nich pochowani są żydowscy fabrykanci, kupcy, ale też urzędnicy: prokurenci, księgowi i inni przedstawiciele úpickiego przemysłu (włókienniczego oraz związanego z produkcją wag). Nagrobki na starych żydowskich cmentarzach w naszej okolicy miały dwojaki kształt. Były to kamienne płyty, wpuszczone bezpośrednio w ziemię (macewy), lub od 1600 roku czworoboczne „tumby” z dwiema wysokimi płytami czołowymi, przypominające konstrukcją niewielki dom. Od połowy XIX wieku formy żydowskich nagrobków zaczęto dostosowywać do wyglądu typowych kamieni nagrobnych i grobowców na okolicznych cmentarzach chrześcijańskich. Na niektórych grobach są hebrajskie napisy, na innych tylko daty śmierci, czasami upamiętnione są ofiary „szoah”, czyli holokaustu. Ta część úpickiego cmentarza zaliczana jest do zabytków żydowskich. Większość pamiątek po Żydach w naszej okolicy została jednak zniszczona w czasie II wojny światowej. W Trutnovie naziści spalili synagogę, cmentarz zlikwidowali, a kamienie nagrobne wykorzystali do budowy drogi. W Náchodzie nagrobki posłużyły do regulacji potoku Radechovka.  

Przed II wojną światową Úpice były ważnym miastem przemysłowym, zamieszkanym przez zróżnicowaną pod względem kulturowo-wyznaniowym społeczność. Duża część żydowskich mieszkańców jeszcze przed nastaniem nazizmu uciekła za granicę, gdzie po wojnie już została. Do obozów koncentracyjnych z obwodu úpickiego wywieziono 32 żydowskich mieszkańców. Nie wrócił nikt. W ten sposób w ciągu kilku lat Úpice straciły znaczącą część swojej elity, która przez kilkadziesiąt lat miała znaczący wpływ na kształt miasta.

Żydowski sektor na úpickim cmentarzu rozpoczyna się od grobu J. Buxbauma (nr 115) po prawej stronie od bramy wejściowej, a kończy grobem pani Nettelovej (nr 95). Wszystkie groby są w sektorze 8.